İşletmelerin finansman sağlamak için sermaye piyasalarında hisselerini çağrı yolu ile Borsa kuralları çerçevesinde satabilirler. Bu satış sonucunda işletme, halka açık bir işletme olur. İşletmeler halka arz ile uzun vadeli kaynak teminine kavuşur.
Payları borsada işlem gören ortaklıklar ile pay sahibi sayısı 500’ü aşan anonim ortaklıkların payları halka arz olunmuş sayılır. Bu ortaklıklar halka açık ortaklık hükümlerine de tabi olurlar. Payları borsada işlem görmeyen anonim ortaklıklar, halka açık ortaklık statüsünü kazandıktan sonra en geç iki yıl içinde paylarının işlem görmesi için borsaya başvurmak zorundadırlar.
İşletmelerin halka arz olması sürecinde katlanmaları gereken bazı maliyet kalemleri vardır. İhraç işlemleri için aracı kuruluşa, Sermaye Piyasası Kurulu’na, Borsa İstanbul’a ve Merkezi Kayıt Kuruluşu’na belirlenen oranlarda ücretler ödenmesi gerekir. Görüldüğü gibi halka arz işletmeler için ek maliyetler getirmektedir. Buna karşın halka arz olan işletmeler tanınırlık ve itibar açısından avantaj sağlamaktadırlar.
Bir şirket halka arz olduğunda pek çok avantaj sağlar. Bunların en başında alternatif bir finansman kaynağına kavuşması gelmektedir. Türkiye’de şirketlerin çoğu kaynağı bankalardan sağlar. Halbuki para ve sermaye piyasalarında çok sayıda finansman kaynağı bulunmaktadır. Bu durumun en önemli sebebi ülkemizdeki finansal sektörün bankacılık sektörü üzerine kurulmuş olmasından ileri gelir. Şirketler, halka arz olarak kendisine ortaklar bulmakta, daha düşük maliyetli bir kaynağa kavuşmaktadır.
Halka arz olan şirketin hisseleri daha kolay alınıp satılacağından likiditesi artmaktadır. Fiyatı oluşan hisselerin satışı, şirketin birleşmesi, değerlemesi daha kolay olmaktadır. Halka arzın en önemli özelliklerinden biri de uzun vadede şirketin tanınırlığını arttırmasıdır. Böylelikle borsaya kayıtlı olmak şirketin itibarını korumada hem bir zorunluluk hem de bir kolaylık sağlar. Diğer yandan, bankalar halka arz olmuş şirketlere daha kolay kredi sağlamaktadırlar. Kamuyu aydınlatma ilkesine uymak zorunda olan halka açık şirketlerin kontrolü, denetimden geçen finansal raporlar bankaların gözünde daha itibarlı bir şirket imajı çizmektedir. Türkiye’de şirketlerin çoğu aile şirketi olduğundan kurumsallaşma ile ya çok geç tanışmakta ya da tam kurumsal yapıya kavuşamamaktadırlar. Borsaya kayıt olan şirketler yerine getirmek zorunda oldukları süreçlerden dolayı daha kolay kurumsallaşma imkanına kavuşurlar.
Türkiye’de pek çok önemli sanayi şirketinin Borsaya kayıtlı olmadığını görüyoruz. Halka arz, şirketlere faydaları olmakla birlikte bazı yükümlülükleri de beraberinde getirmektedir. Sürekli denetim altında olmak istemeyen, şirket ile ilgili her türlü gelişmeyi yatırımcıya duyurmayı tercih etmeyen şirketler halka arz olmak istemeyebilirler. Halka açık olmayan şirketler aldıkları kararlarda daha esnektir. İstedikleri gibi, istedikleri hızda karar alıp, prosedürleri uygulamak zorunda kalmadan hızlıca hareket edebilirler. Şirket hakkında çıkabilecek herhangi bir dedikodu piyasa değerini olumsuz etkileyebilir. Ayrıca, şirketler borsaya kaydolduğunda bazı aidat ve ödemeler de gerekiyor.
