Yeni tip koronavirüs (COVID-19) salgınının ardından dünya ekonomilerinde değişiklikler yaşanmaya, dijital para birimlerine olan ilgi de büyümeye başladı. Bu belirsizlik ortamında değerini en çok arttıran para birimlerinden birisi de kuşkusuz Bitcoin (BTC) oldu. BTC, 2020 Mart ayında 3-4 bin dolar civarında işlem görürken, 2021’in ilk günlerinde yeni bir ATH oluşturarak 42.000 dolara ulaşmayı başardı.
Dijital paraların ilgi gördüğü bir zamana adım atmış bulunuyoruz. Bu kapsamda Naci Ağbal Başkanlığındaki TCMB de dijital para çalışmalarını hızlandırmış durumda. Konuyla ilgili olarak geçtiğimiz günlerde haberini verdiğimiz gibi Ağbal tarafından “Şu anda bu projenin kavramsal ispat aşaması tamamlanmış durumda. 2021 yılının ikinci yarısında ise pilot testlere başlamayı hedefliyoruz” açıklaması yapılmıştı.
Anadolu Ajansı’nda (AA) yer alan bir habere göre, Bahçeşehir Üniversitesi Blockchain Araştırma Uygulama Merkezi Direktörü Doktor Öğretim Üyesi Bora Erdamar, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) dijital para projesiyle ilgili açıklamalarda bulundu. Erdamar, merkez bankası dijital para projelerinin (CBDC) zamanla hayatımızda yer etmeye başlayacağını söyledi. Erdamar, şu ifadeleri kullandı:
“Kağıt paralar ve kredi kartları hayatımızda olmaya devam etse de, başta onları tamamlayıcı, zamanla onların yerini alabilecek merkez bankası dijital para projeleri birer birer hayata geçecek.”
Dijital Paralar ve Kripto Paralar Birbirinden Ayrışıyor
Erdamar, son zamanların en popüler konularından olan kripto para birimleriyle dijital para birimleri arasında önemli ayrımların olduğunu dile getirdi. Erdamar, konuyla ilgili olarak şu ifadeleri kullandı:
“Alışkın olduğumuz şekliyle ‘para’, merkez bankaları tarafından üretilen ve arzı merkez bankalarının tekelinde olan bir finansal varlıktır. 2008 yılından itibaren blockchain teknolojisi, aynen internetin haberleşme araçlarında yarattığı gibi bir devrimsel dijital dönüşümü, öncelikle finans ve para dünyası için sağlamıştır. Bu teknolojisi sayesinde üzerinde bir topluluğun değerli olduğuna hemfikir olduğu her varlık, dijital dünyada bir para gibi takas edilebilen, alım satımı yapılabilen, dolayısıyla piyasası dizayn edilebilen bir hale getirilebilmektedir. Bu piyasalarda işlem gören dijital finansal varlıklardan üretimine dileyen herkesin donanımsal, yazılımsal ve finansal yükümlülükleri yerine getirerek ortak olabildiklerine ‘kripto para’ diyoruz. Öte yandan kripto paralardan feyz alınarak, dileyen herkes yerine, belirli sayıda firmanın ya da merkez bankası gibi tek bir kurumun üzerinde tam ya da kısmi kontrolü bulunan, piyasaları da sadece bu yetkili kuruluşlarca düzenlenenlere de ‘dijital para’ diyoruz. Özetle, kripto paralar kamuya mal olmuş yani merkeziyetsiz, dijital paralar ise kurumlara mal olmuş yani merkezi dijital finansal varlıklardır.”
Dijital Para Çalışmaları Hız Kazandı
COVID-19 salgını ile beraber tüm dünyada birçok alanda farklılaşmalar yaşanmaya başlandı. Hiç kuşkusuz bu durumdan en çok etkilenen ise ekonomi oldu. Bu anlamda da hükümetler dijital para çıkarma konusundaki çalışmalarını hızlandırmaya başladı. Erdamar, özellikle pandemiden sonra merkez bankalarının para politikası araçlarını sonuna kadar kullanarak, sorunlara çözüm yaratmaya çalıştığını ifade etti. Erdamar, şunları söyledi:
“Para politikalarının da bir yere kadar etkili olabildiğinin, bu politikaların mutlaka uzun vadeli ekonomik kalkınma ve teknoloji hamleleriyle desteklenmesi gerektiğinin en çok anlaşıldığı dönemde yaşıyoruz. Teşviklerin ve finansal yardımların özellikle bankacılık sisteminin dışında kalan büyük bir kesime kolayca ulaştırılamaması, para politikalarının piyasalara 7-24 anlık müdahalesinin zor olması gibi nedenler hem likidite sağlama araçlarının etkisini hem de enflasyonla mücadele yöntemlerini kısıtlamaktadır. Öte yandan Facebook, Google, Apple, Amazon, Alibaba gibi dev teknoloji şirketleri, dijital dönüşümün ve online ticaretin çok hız kazandığı bu dönemde kendi ‘dijital para’ projelerini birer birer duyurmaya başlamıştır. Artık teknoloji sayesinde büyük ve küçük firmalar ve hatta kişiler kendi paralarını basabilmekte, yeni para piyasaları dizayn edebilmekte hatta bu piyasalarda bankacılık hizmetleri sunabilmektedir. Bu nedenlerle birlikte, değeri trilyonlarca dolara ulaşma potansiyeli taşıyan bu yeni piyasaların ‘fiyat istikrarını’ etkileyebileceği ihtimali de tüm dünyadaki merkez bankalarının dijital para projelerini başlatmasına ve hızlandırmasına vesile olmuştur.”
“TCMB’nin Projesi Çok Önemli”
Bora Erdamar, geçtiğimiz günlerde haberini verdiğimiz Fonların Anlık Transfer Sistemi (FAST) hakkında da bilgi sundu. Erdamar, “TCMB tarafından öncelikle Fonların Anlık Transfer Sistemi (FAST) duyurusuyla çok yakın bir gelecekte artık vatandaşların havale-EFT, haftasonu-haftaiçi, ve mesai saatleri ayrımı olmadan 7-24 para transferi yapabileceklerinin müjdesi verilmiştir” ifadelerini kullandı.
TCMB’nin dijital projesi hakkında da açıklamalarda bulunan Erdamar, şunları söyledi:
“TCMB başkanı Ağbal, ‘fiyat istikrarı’ ve yüzde 5 enflasyon hedefi için tüm para politikası araçlarının kullanılacağı vurgusu yaptığı açıklamada, bir ‘dijital para’ projesi için kavramsal çalışmaların tamamlandığını, 2021 yılı 2. yarısında pilot testlere başlanacağını açıklamıştı. Son birkaç ay içerisinde Çin Merkez Bankası tarafından ‘dijital Yuan’ projesi hayata geçirilmiş, ABD bankacılık düzenleme kuruluşu OCC (Office of the Comptroller of the Currency) tarafından bankaların artık uluslararası para transferlerinde Blockchain teknolojisinden faydalanabileceklerine izin verilmiştir. Bununla birlikte Facebook, ‘Diem’ olarak yeniden anlandırdığı dijital para projesiyle Whatsapp ve Instagram gibi çok yaygın kullanılan uygulamalardan yakın bir zaman içerisinde hem para transferi hem kredi verme olanaklarının mümkün olabileceğinin sinyallerini vermektedir. Böyle rekabetçi ortamda, TCMB’nin ‘dijital para’ projesini çok önemli buluyorum.”
Kripto ve Dijital Para Birimlerinin Geleceği
Erdamar, son olarak dijital ve kripto para birimlerinin geleceği hakkında açıklamalarda bulundu. Erdamar, bu para birimlerinin tamamlayıcı unsur olacağını ifade ederek, şunları söyledi:
“Kağıt paralar ve kredi kartları hayatımızda olmaya devam etse de başta onları tamamlayıcı, zamanla onların yerini alabilecek, merkez bankası dijital para projeleri birer birer hayata geçecek. Bu durum da tüm vatandaşlara, 7-24 global para transferi imkanı, daha geniş yatırım araçları olanakları, finansal desteklere daha rahat ulaşım, daha hızlı, kolay ve güvenli alışveriş imkanı sağlayacak. Kripto paraların sağladığı finansal özgürlük ortamına teknoloji firmalarının dijital paralarıyla kolay kullanım ve hızlı ödeme seçenekleri, Merkez Bankası dijital paralarıyla da güven ve istikrar eklenecek.”
