Bitcoin’in ve diğer kripto varlıkların hayatımızın bir parçası olmaya başlamasıyla birlikte, bu
varlıkların mal veya hizmetin alınmasının karşılığında bir “ödeme” yöntemi olarak da
kullanılmaya başladığını görüyoruz. Pekala bu durumlarda dikkat edilmesi gereken bazı
hususlar neler?
Bitcoin Fiyatlarındaki Değişiklikler
Bir mal teslimi veya hizmet sunumu karşılığında tarafların mal veya hizmetin Türk Lirası
veya farklı bir döviz cinsinden değerini belirlemesi ancak ödemenin Bitcoin ile yapılacağını
kararlaştırması mümkün. Ancak, bu durumda bitcoin’in hangi tarihteki değeri baz alınarak
hesaplama yapılacağı bir soru işareti olarak karşımıza çıkıyor. Taraflar, bu hesaplamada,
sözleşmenin kurulduğu, malın veya hizmetin tamamlandığı yahut teslim edildiği, ödemenin
yapılması planlandığı, geç ödeme durumunda geç ödemenin gerçekleştirildiği veya tamamen
farklı belirli bir tarihteki fiyatların baz alınacağını sözleşme ile kararlaştırılabilir.
Hesaplamada kullanılacak tarihin kararlaştırılmamış olması veya makul bir biçimde
kararlaştırılmaması durumunda ise ani değişiklikler gösterebilen Bitcoin fiyatları sebebiyle
alıcı veya satıcı yahut hizmet sunan çeşitli zararlar görebilir. Taraflar bu konuda bir karara
varmamışlarsa, kanımızca, Türk Borçlar Kanunu’ndaki hükümlere göre ifa günü belirlenir ve
hesaplama bu ifa günü dikkate alınır. İfa gününün belirlenmesinde sağlanan mal veya
hizmetin niteliğine göre Türk Borçlar Kanunu’ndaki özel ve genel hükümler dikkate alınır.
Örneğin, satış sözleşmelerine ilişkin 207’nci madde uyarınca aksi kararlaştırılmamışsa satıcı
ve alıcı borçlarını aynı anda ifa etmekle yükümlüdürler, yine eser sözleşmelerinde 479’uncu
madde uyarınca bedel ödeme borcu, eserin teslimi anında muaccel olur. Malın veya eserin
teslim anında ödeme borcunun doğması sebebiyle teslim tarihindeki bitcoin fiyatına göre
değerlendirme yapılabileceğinden, ödeme gerçekleştirecek taraf aynı Türk Lirası veya döviz
değerine denk gelecek çok farklı tutarlarda bitcoin ödeme yükümlülüğü altında kalabilir.
Yukarıdaki açıklamalardan anlaşılabileceği üzere, tarafların ödeme zamanı ve usulünde
anlaşmamış olmaları birçok durumda (özellikle geç ifa, eksik ifa gibi durumlarda) taraflar
arasında ciddi uyuşmazlıklara sebep olabilmektedir. Bu sebeple, ödemenin nasıl ve ne zaman yapılacağı, geç veya eksik ifa durumunda bitcoin fiyatının ne şekilde hesaplanacağı, avans verilmişse iadesinin nasıl gerçekleştirileceği gibi konuların ayrıntılı şekilde sözleşmelerde düzenlenmesini önermekteyiz.
Senetle İspat Koşulu
Hukuk Muhakemeleri Kanunu m. 200 uyarınca bir hakkın doğumu, devri, ikrarı ve itfası
amacıyla yapılan hukuki işlemlerin, yapıldıkları zamanki miktar veya değerleri (2020 yılı için) 4.480 Türk Lirası’nı geçtiği takdirde senetle ispatı gerekmektedir. Burada “senet”ten
bahsedebilmek için ise belirli bir işlem hakkında bilgi içeren, bir kişi tarafından kendi aleyhine olacak bir işlemin ilerideki delilini oluşturacak yazılı bir belge bulunması ve bunun ilgili kişi tarafından imzalanması gerekmektedir.
Bu durumda özellikle bir taraf senede bağlı bir ispat gerçekleştirirse Hukuk Muhakemeleri
Kanunu m. 201 uyarınca, karşı tarafın aksi iddiasını yine ancak senetle ispatlaması mümkün
olacaktır. Bitcoin ile yapılacak işlemlerde de buna dikkat edilmesi gerekiyor.
Bitcoin İle Ödeme: İşlemin Hukuki Niteliği
Henüz, Bitcoin’in hukuki niteliği konusunda ortaya çıkmış baskın bir görüş veya ilgili kamu
otoritelerinin yapmış olduğu açık bir sınıflandırma bulunmuyor. Bu sınıflandırma, mal veya
hizmetin alınması karşılığında ilgili mal veya hizmeti sağlayan kişiye bitcoin verilmesi
halinde kurulacak sözleşmenin niteliğinin farklı şekillerde yorumlanmasına sebep olabilir.
Bununla birlikte, Bitcoin’in açıkça sınıflandırılmamış olması düşünüldüğü kadar büyük bir
problem değil. Çünkü, Bitcoin ne şekilde sınıflandırılırsa sınıflandırılsın, tarafların Türk
Borçlar Kanunu’nun sözleşme özgürlüğü başlıklı 26’ncı maddesi uyarınca, bir sözleşmenin
içeriğini kanunda öngörülen sınırlar içinde özgürce belirleyebilmeleri mümkün.
Sınıflandırma, sözleşmede bazı hususların belirlenmemesi halinde kanunlardaki hangi
yardımcı hükümlerin uygulanacağının belirlenmesi veya emredici hükümlerin sözleşmeleri
nasıl sınırlandıracağının belirlenmesi açısından önem taşıyor. Bu sebeple, taraflar için önem
arz edebilecek hususlara sözleşmelerde açıkça yer verilmeli.
Vergiler
Bir mal teslimi veya hizmet sunumu karşılığında bitcoin alınması, malı teslim eden veya
hizmeti sunanın vergisel sorumluluklarını veya uygun düştüğü ölçüde fatura kesme ve
benzeri yükümlülüklerini ortadan kaldırmıyor. Bu sebeple, özellikle ticari işletmeler
açısından bu husus dikkatle değerlendirilmeli.
