bitcoin
Bitcoin (BTC) $ 70,784.97 2.66%
ethereum
Ethereum (ETH) $ 3,562.37 1.58%
bnb
BNB (BNB) $ 581.34 1.63%
solana
Solana (SOL) $ 187.28 1.66%
xrp
XRP (XRP) $ 0.626724 2.27%
cardano
Cardano (ADA) $ 0.651011 0.09%
dogecoin
Dogecoin (DOGE) $ 0.220049 19.40%

Bankalar Postane, Para Pul Mu Olacak?

Bankalar Postane Para Pul Mu Olacak

Bu yazımda size aslında açık olan ama nedense kimsenin doğru dürüst ve açıklıkla söylemediği bir gerçeğe işaret edeceğim. Bankalar postane olacak diyorum senelerdir. Bu kavramın mucidi ben değilim ancak bu defa aynı söylemin ikinci ve bana özgü bir versiyonu ile karşınızdayım. Örneklerle anlatım ile bugün dediğimin ne anlama geldiğini daha detaylı anlatabilmeyi umuyorum.

Bankalar postane olacak derken yaptığım benzetme, 1990’larda hayatımıza giren e-mail üzerinden işliyor. E-mail geldiğinde postaneler devre dışı kaldı. Bir anda kimse artık posta pulu ve zarf ile mektup yazmaz oldu. Ve bu değişim bir anda ve küresel çapta oldu.

Bu değişime benzer bir değişim/dönüşüm merkezi para ve bankalar için olmakta şu anda. Bankalar postane oluyor derken dönüşümdeki bu benzerliğe işaret ediyorum. Postaneler e-mail ile rekabet edemezlerdi. Edemediler de. Paradigma değişmiş ve mesajlar başka bir kanaldan akmaya başlamıştı. Blokzinciri ve e-mail’in ortak noktası ikisinin de internet katmanları içinde yer alan birer protokol olmaları. E-mail, SMTP adı verilen bir protokol ile işliyor. Blokzinciri adı konmamış olsa da aslında bir VXP (Value Exchange Protocol), yani bir değer değişim protokolü.

Örnekle Anlatayım:

Şimdi bu internet protokolü ne demek örnekle anlatayım size. Örnek, Migros’un online sitesinden alışveriş yaparken son adımda ödeme noktasına geliyorsunuz ya, o anda karşınıza çıkan sayfa, yani ödeme sayfası size içinde olduğunuz site tarafından servis edilmiyor. Bu sayfayı size banka yolluyor. Yani aslında tahsilat anında devreye bir banka giriyor ve sizin paranızı o sayfa içinde doğrudan banka alıyor. Banka daha sonra, mesela hafta sonunda Migros ile mutabakat yapıp komisyonlarını kestikten sonra online Migros alışveriş sitesinin yönetiminin hesabına transfer ediyor.

Oysaki VXP yani blokzinciri yaygınlaştığında bu aşama şöyle işleyecek: Online alışveriş sitesinde satın al tuşuna bastığınızda ekranda sizin kendi blokzinciri cüzdanınız açılacak. Mesela şu anda NFT sitelerinde satın alma anında MetaMask cüzdanı açıldığı gibi. Ve bu cüzdandan Migros’un Metamask cüzdanına yani doğrudan onun blokzinciri adresine kripto liralar transfer edilecek. Bu kripto lira Bilira olabilir veya başka bir TL’ye endeksli stable-token olabilir. Hatta isterse Migros Ether ile veya BTC ile de ürün satabilir. Bu örnekte MetaMask’ı tamamen sözün gelişi kullandım. Bu dediğim yaygınlaşana kadar muhtemelen başka yeni cüzdanlar işliyor olacaktır.

Bu örnekte MetaMask’ı özellikle kullandım, zira Merkez Bankası kendisinin lisans vermiş olduğu ödeme kuruluşlarına kriptopara uzayını kapattı. Bu durumda da yabancı bir örnek olan MetaMask kullanılabilir, ne de olsa onlar TCMB’ye tabi değiller.

Meselenin Bir Başka Boyutu da Saklama…

Postaneler e-mail hayatımıza girdikten sonra artık kimseye posta servisi satamaz hale geldiler. Postanelerin tüm iş modeli kağıt zarfların üzerine pul yapıştırıp uzak bölgelere FİZİKİ olarak gönderme üzerineydi.

Var sayalım ki bir kişi toptan pul satın almaya kalkmış olsun ve 1993 yılında 1 milyon liralık posta pulunu önden satın almış olsun. Bu kişinin amacı çok sayıda mektup yolladığı için önündeki 20 yıl ihtiyacı olacak tüm pulları alıp, gelecekte olabilecek bir krizde işini garanti altına almak olsun. İşe bakın ki yanlış hesap olurdu çünkü tam bir sene sonra pul hayatımızdan kalktı ve konu mankenimizin pulları anlamını yitirdi. (Pul kelimesi Farsça kökenli olup dilimizde “para” anlamına gelirdi. Pulum yok demek hiç param yok demek anlamına gelirdi).

Bankada duran FED dolarlarını ya da onun uzantısı olan başka kağıt/dijital paralarını saklayan kişileri de benzer bir gelecek paradigma kayması bekliyor. Acaba bu sakladıkları paralarının pul haline geleceğini, Monopol oyunu parasına dönüşeceğini daha anlamadılar mı? Sanırım henüz bunu anlatamadık… Oysa Erkan Öz arkadaşımız sayısız video çekti bunun nedenini anlatan…

Demem o ki, bankadaki sayıları üç vakit içinde başka bir varlık haline çevirmeyenler yanacak. Günün acı haberi de şu; milyar doları olan biri o milyar doları ile şimdi BTC alsa bile mesele çözülmüş olmayacak. Zira ilk e-mail sistemleri çıktığında da deneyseldi ve e-mail hayatımıza girene dek köprülerin altından başka çok sular aktı. Bence Bitcoin de henüz deneysel fazda ve zamanla gündelik hayatta kullanacağımız yeni kriptoparalar belirecek.

Özetle, 500 yıldır kullanmakta olduğumuz para sistemi bir dönüşüm geçiriyor ve varlıkların ifadesi kabuk değiştiriyor. Varlıkların kaydı artık merkezi bir paraya endekslenmeyecek. Yukarıdaki örneğimde olduğu gibi, Migros şirketi tahsilatı doğrudan bizden yapacak. Arada banka olmayacak. Benim blokzincir hesabımdan onların hesabına aracısız gidecek. Arada sadece madenci komisyonu olacak, o da tabii şimdiki gibi yüksek olmayıp manalı bir seviyeye inmiş olacak.

Sihir Kriptoda Değil…

Bu örneklerimde sihir nerede? Sihir dijital varlıkların şifrelenmiş yani kriptolanmış olmasında değil, blokzincirin de HTML ve SMTP gibi bir internet protokolü olmasında yatıyor.

Merkeziyetsizlik blokzincirleri için “olsa iyi olur” türünden bir konu değil, TCP/IP adı verilen ve internetin temel taşı olan IP protokolü uyumlu her protokol merkezsiz olmak zorunda, velev ki birisi zorla tasarımını değiştirmesin (örneğin Facebook, böyle bir zorlama içinde).

Şimdi sorabilirsiniz, nitekim değerli arkadaşım Okan Tabak da aynı soruyu sordu bana: Acaba tıpkı Facebook’ta olduğu gibi bazı “güçlü” aracılar yeniden ortaya çıkıp blokzincirleri de merkezileştirme çabası içine girebilirler mi? İşte bu sorunun cevabı yeni ve bambaşka bir yazıyı hak ediyor. Sorunun kısa cevabı “…gireceklerdir, ama oyunun sonu bu değil”.

Peki Ya Kredi?

Özünde para kredidir. Yani para itibarlı kurumların sözlerinden (dolayısıyla onların açacağı veya onlara açılacak krediden) ibarettir. Dolayısıyla Migros’un tahsilatını direkt olarak bankayı by-pass ederek yapması ilginç ama bu da hikayenin sonu değil. Bankaların verdiği merkezi kredi başka şey gayri-merkezi kredi başka şeydir. Para konuşacaksak mutlaka krediyi konuşmalıyız, ve tabii ki merkezi olmayan krediyi konuşmalıyız. İkincisini esnaf kendi basıyor Türkiye’de. Dünyada çok az yerde gayri-merkezi (merkezi olmayan) para üretimi olabiliyor. Bizde çok büyük ölçeklisi var, vadeli çekler. İngiltere’de bizimkinden çok küçük ölçekli olarak peer-to-peer esnaf kredisi mevcut. Hani şu altın günü yapar ya bizim ülkemizde kadınlar, aynı öyle çalışıyor peer-to-peer kredi havuzları. Migros bir gün kendi itibarı ile stable-token basmaya başlarsa işte o zaman ilginçleşecek ortalık.

Sonuç:

Gen-Ç nesline ait arkadaşlar bana Twitter’dan soruyorlar, sonuç nedir? Sonuç yazdın da biz mi anlamadık diye. Sonucu burada açık açık yazıyorum o zaman:

Birinci sonuç, merkezi paraların internet üzerinde işleyen bir protokol vasıtasıyla by-pass edilerek, değer üretimine endeksli yeni bir değiş tokuş aracının, aslında bir tür barter sisteminin blokzinciri üzerinden kullanıma girmesidir.

İkinci sonuç da, bu aşama hallolduktan sonra sıra merkezi olmayan kredi üretmeye gelecek ve bu sefer asıl blokzinciri devrimi görünür hale gelecektir.

Bu makale yatırım tavsiyesi veya önerisi içermemektedir. Her yatırım ve alım satım hareketi risk içerir ve okuyucular karar verirken kendi araştırmalarını yapmalıdır.

btchaber bh logo

Cemil Şinasi Türün

30 yılı aşkın tecrübesiyle fintech ve pazarlama dünyasındaki öncü isimlerden olan Cemil Şinasi Türün bilgisayar oyunlarından üç boyutlu sanal dünyalara kadar pek çok çalışmaya imza attı. Yerel ve uluslararası firmalar için kampanyalar hazırlayan Türün; teknoloji, blokzincir, kripto para ve dijital varlık konularında projeler üretti.
https://cemilturun.medium.com/





Blokzincirin ve kripto paraların, geleceği nasıl değiştireceğini bugünden öğrenin.
btch x banner
btch youtube banner
Bağlantıyı kopyala