Yılbaşı ve seçimler yaklaşırken Türkiye’nin en önemli tartışma konularından bir tanesi de asgari ücret haline geldi. Bazı sendika ve siyasi partiler 2023 için en az olmak üzere asgari ücret taleplerini açıkladı.
Türk-İş 7785 TL
İyi Parti 9600 TL
CHP* 10000 TL
Hak-İş 10000 TL
HDP 12500 TL
DİSK 13200 TL
(1) ve (2)
2022 Yılının ikinci yarısında net asgari ücret 5500 TL olarak belirlenmişti. (3) Bugün 18,64 TL’lik kura göre 295 dolar ($) yapıyor.
Birgün gazetesi 2002-2021 döneminde her yıl net asgari ücretin kaç $ olduğunu hesaplamış. (4) Grafikte görebilirsiniz:
DİSK in diğerlerine kıyasla en yüksek olan 13200 TL’lik talebi yine bugün 708 $ yapıyor. Türk-iş’in önerisi ise 417 $. Birgün’ün grafiğinde ise tarihte en yüksek asgari ücretin 454 $ ile 2015’te gerçekleştiğini görüyoruz. Buna göre Türk-İş makul, DİSK ise aşırı bir talep yapmış oluyor. Gerçekten öyle mi?
Medya ve akademi neredeyse tüm dünyada görmezden geliyor ama $’ın üzerinde de enflasyon var. Hem de ciddi miktarda. En kuvvetli döviz olarak düşünülen $, Ocak 2009 dönemindenden bu yana resmi olarak %41 değer kaybetti. (5) Tabi bu sadece bize söylenen. Amerika’da enflasyon rakamları ile 1980’lerden itibaren oynandı. Diğer devletler de fırsatı kaçırmayıp ABD’yi takip etti. Bu yüzden günümüzde halk, her ülkede, pazarda markette, AVM’de vs resmi enflasyonun en az iki katını görüyor. ABD’de Shadow Stats 1980 öncesi yöntem ile enflasyonu hesaplamaya devam ediyor. (6) Bu durumda 2009-2022 döneminde $’da gerçek değer kaybı %82 civarında.
Böyle baktığımızda 2009’da 359 $ olan asgari ücretin 2022’de %82 artışla en az 653 $’a yükseltilmesi gerekir. 2023’te ABD’de enflasyonun iyimser bir tahmin ile ortalama %5 olacağını varsaysalım. O zaman şu an gelecek yıl için belirlenen asgari ücretin de en az 686 $ yani 12787 TL civarında olması lazımdır. Devlet asgari ücreti bu seviyeye çıkarsa aslında gerçekte hiçbir zam yapmış olmaz. Sadece ancak 2009 yılındaki alım gücünü korumuş olur.. Yani makul olan aslında gerçekte sadece (708-686=) 22 $ zam talep etmiş olan DİSK’in önerisidir.
Yine bu rakamlara göre, asgari ücret 2021’de 686 $’a çıkması gerekirken 295 $’a düşmüş. Yani dar gelirli 2009’dan bu yana alım gücünün %57’sini kaybetmiş. Bugün Türkiye’nin yaklaşık yarısı asgari ücretle çalışıyor. Vatandaş bir yandan TL’nin bir yandan $’ın enflasyonu ile nasıl mücadele edeceğini şaşırmış durumda. Yüksek enflasyon ortamında birikimlerinizi ancak sağlam yani üretimi sınırlı paralara ve ileri teknolojiye yatırım yaparak koruyabilirsiniz.
Örneğin Bitcoin ilk kez 2010 yılında borsalarda işlem görmeye başladı. O yıl Kasım ayında 0,25 $’dan Bitcoin almak mümkündü. (7) Birgün’ün grafiğine göre 2010 yılında asgari ücret ise 396 $’dı. Türkiye’de en düşük gelirli bir asgari ücretli, 12 yıl önce 1 aylık maaşının sadece %20’si ile Bitcoin alsaydı, 79,2 $’a 316 adet Bitcoin sahibi olurdu. Ve bugün serveti 5,3 milyon $’a yani 99 milyon TL’ye ulaşırdı!
Asgari ücret hakkında başka yoruma gerek var mı?…
Not ve Kaynaklar:
*Resmi açıklama yapılmadı, partili iki milletvekili Bülent Kuşoğlu ve Seyit Torun dillendirdi
(1) https://medyascope.tv/2022/12/06/sendikalar-ve-partiler-neden-farkli-asgari-ucret-oneriyor/
(2) https://www.sozcu.com.tr/2022/ekonomi/hak-is-asgari-ucret-talebini-acikladi-7510453/amp/
(3) https://www.trthaber.com/m/haber/guncel/2022-asgari-ucret-ne-kadar-brut-asgari-ucret-ne-kadar-728299.html
(4) https://www.birgun.net/haber/asgari-ucret-dolar-bazinda-gecen-yilin-gerisinde-kaldi-son-11-yilin-en-dusugu-328276
(5) https://data.bls.gov/cgi-bin/cpicalc.pl?cost1=100.00&year1=200901&year2=202210
(6) http://www.shadowstats.com/alternate_data/inflation-charts
(7) https://www.bullionstar.com/blogs/ronan-manly/dawn-of-bitcoin-price-discovery-2009-2011-the-very-early-bitcoin-exchanges/
