Sevgili Okuyucular,
Bu hafta sizlere çoğumuzun cebindeki delikten bahsetmek istiyorum. Bu deliğe sebep olan yanlış kullandığımız kredi kartları. Bunu az ya da çok hep çoğumuz yapıyoruz. Yatırım yapanın da kredi kartı borcu var asgari ücretlinin de. Cebimizdeki parayı farketmeden kıtır kıtır yiyen bir harcama şekli haline geldi bu kartlar. Bazen ihtiyaçlarımızı ertelemekte zorlanıyor, harcama alışkanlıklarımıza engel olamıyoruz.
Oysa ilk kredi kartı bu amaçla ortaya çıkmamıştı. Sadece itibarlı ve zengin kişilere veriliyordu. Dilerseniz hikayesine bir bakalım.
İlk kredi kartı 1920’lerde ABD’de petrol şirketleri, otel zincirleri ve lokantalarda kullanılmak üzere bazı şirketlerin kullanımı ile ortaya çıkmıştır. Ancak ilk evrensel kredi kartı, 1950’de seyahat ve eğlence kartı olarak bilinen “Diners’Club” ile başlamıştır.
Diners Club kartının ortaya çıkış hikayesi ise oldukça ilginç…ABD’de Frank McNamara isimli prestijli bir avukat önemli bir müşterisini lüks bir restoranda yemeğe davet ediyor. Yemek sonunda hesabı ödemek isteyen Frank, cüzdanının yanında olmadığını fark ediyor. Müşterisine karşı mahcup olmamak için kartvizitinin arkasını imzalayıp lokantaya veriyor. Frank, yaşadığı bu olay üzerine düşünüyor. Böylelikle Diners Club kredi kartının fikri ortaya çıkıyor. Kartın sloganını ise “Dine and Sign” (ye ve imzala) şeklinde belirliyor. Kısa sürede bankaların dikkatini çeken bu kredi kartının kullanımı hızla artıyor.
Görüldüğü gibi kredi kartının ilk ortaya çıkışı “itibar” üzerinedir. Varlıklı müşterilerin ödeme kolaylığı olarak ortaya çıkmıştır. O dönemde bankalar her müşteriye kredi kartı vermemekte idi. Kredi kartı sahibi olmak bir itibar göstergesi idi. Bir anlamda ilk çıkan kredi kartı şimdiki banka kartı (debit kart) işlevindeydi.
Dünyada tüketimin artması ile birlikte kredi kartları yaygınlaştıkça söz konusu “itibari ödeme aracı”, bireylerin gelirlerinden fazla ödeme yapmaları sebebi ile “borçlanma aracı”na dönüştü. Artık kredi kartı ile ödeme yapmak sadece nakit taşımanın bir alternatifi değil nakit sıkıntısının da bir göstergesi haline geldi. Ülkemizde kredi kartı kullanımı gün geçtikçe yaygınlaşıyor. Türkiye’de şu an 136 milyon banka kartı, 65 milyon kredi kartı bulunmaktadır. Sisteme kayıtlı olan kişi sayısına bakıldığında kişi başı 2 ya da 3 kredi kartı düşmektedir. Kredi kartlarının toplam hacmi de yıllar itibari ile artış göstermiştir.
Amacına göre ve ölçülü kullanmasını bildikten sonra kredi kartı kullanmanın sakıncası yok. Ancak bireyler ihtiyaçlarını sıraya koymadıkça, her şeye aynı anda sahip olma güdüsü ile hareket ettikçe kredi kartı limitini zorlayabilir. Bu durumda asgari ödeme oranında ödeme yapıldığında kısır bir döngüye giren birey, borç sarmalından kurtulamaz.
Kredi kartı harcamanızın karşılığını ileri bir tarihe atan bir ödeme şeklidir. Kredi kartı ödemeyi iki açıdan kolaylaştırır. Birincisi kredi kartı ile ödeme yaptığımızda nakit paramıza dokunmayız. Cebimizden kartı çıkartır, ödemeyi yapar, kartı yine cüzdana koyarız. Cebimizden nakit eksilmemesinin insan üzerinde olumlu etkisi vardır. 3.000 TL’ye bir cep telefonu aldığınızı düşünün.
Bu harcamayı nakit yaparsanız yani cebinizden bir tomar parayı çıkarıp satıcıya verirseniz üzerinizde ağırlık hissederseniz. Ama kart ile öderseniz daha rahat hissedersiniz. (Erdem; 2018:109) İşte beynimizin bize yaptığı bu yanılgı kredi kartının doğru kullanımı konusundaki zorluğu ortaya çıkarır. Sanki ekstre kesildikten sonra borcu biz ödemeyecekmişiz gibi hareket edebiliriz. Beynimizin bu oyununa gelmemek için kredi kartı sayısını ve toplam limiti kontrol altında tutarak işe başlayabiliriz.
Peki kredi kartları ile ne alıyoruz? Market alışverişinden sağlık harcamalarına kadar çeşitli harcamaları kredi kartı ile yapıyoruz. Kredi kartları ile yaptığımız her 100 TL’lik işlemin 23 TL’sinin market ve gıda harcaması olmasıdır. Market ve gıda harcamalarının diğer harcama kalemlerine göre çok daha yüksek bir oran olmasını asgari yaşam koşulları için kredi kartı kullandığımızı göstermektedir. Ortalama bir ifade ile Türkiye’de bir birey kredi kartının %23’ü ile market alışverişi yapıp %9’u ile benzin alıyor.
Kredi kartı borçlarımdan nasıl kurtulabilirim?
Kredi kartı limitimizi neye göre belirlemeliyiz? İdeal olan limit, her ay ekstre borcunuzun tamamını ödeyebileceğiniz kadardır. Ancak taksitli işlemleri de baz alırsak kredi kartı limitinin en fazla aylık geliriniz kadar olması yeterli olacaktır. Yani 1’e 1 oranında…Taksitli işlemleriniz çok sayıda ise belki bu oranın biraz üzerinde limit de uygun olabilir. Yüksek limitli kredi kartlarının kontrolsüz alışverişe sebep olduğunu unutmayalım…Birden fazla kredi kartı kullanımında ise her kart için ayrı aidat ödendiğini atlamamak gerek…
