bitcoin
Bitcoin (BTC) $ 70,363.85 0.30%
ethereum
Ethereum (ETH) $ 3,574.05 0.20%
bnb
BNB (BNB) $ 586.75 1.42%
solana
Solana (SOL) $ 186.19 0.24%
xrp
XRP (XRP) $ 0.620545 0.16%
cardano
Cardano (ADA) $ 0.649362 0.31%
dogecoin
Dogecoin (DOGE) $ 0.20519 11.43%

Paylaş

Covid 19 Krizi Süresince Önemi Daha da Artan Açık Veri ve Açık Veri Perspektifiyle Blok Zincirler

covid 19 krizi suresince onemi daha da artan acik veri ve acik veri perspektifiyle blok zincirler

“Koronavirüs sınır tanımıyor, çözüm de uluslararası olmalı” diyor IMF, 2020-2021 yılı için yaptığı ekonomik projeksiyonların neticesinde. (Nisan 2020 Dünya Ekonomik Görünüm Raporu)

İşsizlik oranlarıyla ilgili yapılan tahminler de içimizi karartıyor.  Nisan ayı içerisinde sadece ABD ‘de 6.6 milyondan fazla insan işini kaybetti. Ancak tüm sektörler bu durumdan aynı oranda ve şekilde etkilenmiş değil. Mesela gıda ve medikal malzeme ile alakalı panik alımı ve öngörülemez ihtiyaç artışı sebebiyle, özellikle hammadde açısından sıkışmalar yaşanırken. Diğer tarafta durdurulamayan fazla üretimden kaynaklanan petrol krizi patlak veriyor. Bu kriz ortamının 1 yıl veya daha fazla devam edeceği öngörülüyor.

Bir yanda ateş pahası haline gelmiş temel gıda, bir yanda tıbbi ekipman ve malzeme açığı, bir yanda da içimizi karartan işsizlik tahminleri… Güzel haber dengesizliklerin asıl sebebi hiçbir zaman yetersiz kaynak olmadığı gibi bugün de sebep yetersiz kaynak değil, yetersiz planlama.

Yetersizliğin aslında olmadığını kavramak için çarpıcı bir ek bilgi:

-Dünya üzerinde yeterli derecede beslenememiş insan sayısı tahmini olarak 800 milyon. 

-Dünya üzerinde fazla kilolu ve obez insanların toplam sayısı tahmini olarak 2 milyardan fazla.

Bunu söylemek şu an hoş olmayabilir ama bazen bir şeyleri anlamak için bir musibet gerçekten bin nasihatten iyi olabiliyor. Zira hangi makaleyi, hangi raporu, hangi haberi açsam Covid 19 krizinin üstesinden ancak uluslararası iş birlikleriyle gelinebileceğini yazdıklarını görüyorum.

Belki de bu kriz öngörülü uzmanlarca acil iyileştirme veya aksiyon alınması gerektiğinin altı sürekli çizilen hususlar için bir hızlandırıcı olabilir.

– Bunlardan Biri Açık Veri

1940’larda ortaya atılan bir fikir “Açık Veri”. Yapılan bilimsel araştırmaların sonuçlarının insanlığın gelişmesi amacıyla şeffaf olarak paylaşılması gerekliliğini savunuyor. Günümüzde de bu fikir elde edilen verilerin dijital ortamlar üzerinden paylaşılması gerekliliğine dikkat çekiyor.

O günlerden beri konunun önemi üzerinden defaatle durulmasına rağmen geçen 80 yılda açık veri konusunda kaydedilen ilerlemeyi tarafsız şekilde görmek isterseniz buradan ülkelerin indekslerine göz atabilirsiniz.

Açık veri neden Pandemi döneminde önemlidir?

Açık veri uygulamalarının en önemli yönü birlikte çalışabilirlik meselesi. Birlikte çalışabilirlik, sistemlerin ve kuruluşların birlikte iş yapabilme ve sonuç ortaya çıkarabilme yeteneğini ifade eder.

Kriz esnasındaki iki büyük problemi ele alarak konuyu açalım:

  1. Salgının daha fazla yayılmasını engellemek,
  2. Aynı zamanda yaşamın devamı için temel gereksinimlere erişim.

Makinelerin insan aklından daha üstün olduğu görüşünün hâkim olduğu bir dönemde yaşıyoruz. Programların üstün hesaplama ve tahmin kabiliyetleri sayesinde bir tıkla büyük verileri yönetebiliyor ve tahminlerle geleceğe şekil verebiliyoruz ama gelin görün ki minicik bir virüs tüm dünyanın dengesini bir anda alt üst edebiliyor. Daha da beteri, olumsuz etkileri azaltabilme yolunda kaybolmuş durumdayız. Sebebi ise bence çok açık. Çünkü bu yeni tip koronavirüs araştırmacılar için aşina olunmayan bir denklem. Benzer konularda bilgi birikimi ve bu benzerliklerden yola çıkarak değerlendirme yapmayı sağlayacak araçlara sahip olunmasına rağmen bu yeni denklem konusunda bilim insanlarının hızlıca erişebileceği yeterli ve doğru veri sağlanamıyor. İstatistiki yargılara varabilmek için en kritik şey yeterli veridir. Bu nedenle veri yetersizliği yabancı olunan bu denklemin bilinmez elemanları hakkında tahmin ve çıkarımlarda bulunmayı zorlaştırıyor. Neticede kriz ortamında bu durum yanlış kararlar verilmesine de sebep olabiliyor. Örneğin daha birkaç hafta öncesine kadar maske takmak sizi korumaz diyen uzmanlara karşılık bugün ülkemizde maskesiz dışarı çıkmak yasak. Bence tarihe not düşülmesi gereken çok önemli bir hataydı.

Hemen başka küçük bir test yapalım ve bu link üzerinden Johns Hopkins Üniversitesi “Coronovirus Resource Center” tarafından toplanarak yayınlanan salgın sürecine ilişkin primitif verilere bir göz atalım. Harita üzerinde Afrika kıtasında yer alan Burundi Cumhuriyeti verilerine baktığımızda, onaylanmış 11 vaka ve 1 ölüm görüyoruz !!  Burundi Cumhuriyeti salgın krizini yönetmede oldukça başarılı olmalı /veya bu veriler gerçeği yansıtmıyor. Ya da isterseniz çok uzağa gitmeyelim Türkiye’yi seçerek şehirler bazından verilere bakalım. Ama bakamıyoruz, çünkü bakabileceğimiz bir veri yok!

Bu öngörülemez koronavirüs krizini çözebilme kapasitesine sahip en eğitimli ve en donanımlı insanlar doğru ve yeterli veriye bu kadar erişemezse, sizce çözümlerin gelmesi daha ne kadar süre alır? Yeterli verinin sağlanmasında sadece devletler değil tüm kurumlar, ticari işletmeler ve bireysel olarak tek tek sorumlu olduğumuzun da altını çizmek isterim.

Şimdi konuyu kişisel veri hassasiyetiyle değerlendirerek itiraz edenler olacaktır. Geçtiğimiz günlerde Kişisel Verileri Koruma Kurumu tarafından yayınlanan duyuruda bahsedildiği üzere “ 6698 sayılı Kanunun 28 inci maddesinin (1) numaralı fıkrasının (ç) bendinde, kişisel verilerin millî savunmayı, millî güvenliği, kamu güvenliğini, kamu düzenini veya ekonomik güvenliği sağlamaya yönelik olarak kanunla görev ve yetki verilmiş kamu kurum ve kuruluşları tarafından yürütülen önleyici, koruyucu ve istihbarat faaliyetleri kapsamında işlenmesi halinde Kanun hükümlerinin uygulanmayacağı düzenlenmiştir.” bütünü etkileyen bazı hususlarda alınmış kararlar esnetilebilir ve esnetilmelidir de. İnsani bir istatistiki bilgi gereksiniminin olduğu böyle bir durumda en son düşünmemiz gereken kişisel verilerimizin endişesi olmalı diye düşünmekteyim. Tabi otoritelerin bu konuda aklımızda soru işareti bırakmayacak şekilde davranması ve bu kriz durumunu kullanmaya çalışması da değerlendirilmesi gereken başka bir insani konusu. Bkz. Pandemi Gözetim Sertifikası

Peki Blok Zincirler Veriye Ulaşmada Nasıl Yardımcı Olabilir?

Tanıma bir kez daha bakalım “Blok zincirler, genellikle merkezi bir otorite olmadan dağıtılmış bir şekilde uygulanan dijital dağıtık defterlerdir.” Dağıtık ve şeffaf olmaları, anonimlik ve şifreli olma özellikleri sayesinde,  birlikte çalışabilirliğe çok uygun bir kayıt sistemi olanağı tanırlar. Aynı zamanda ortak aklın hızlı çözüm üretimini hızlandıracak şekilde açık veri oluşturmada önemli bir araç olarak değerlendirilmekteler.

Blok zincirler yukarıda bahsettiğim ikinci problem olan “Yaşamın devamı için temel gereksinimlere erişim” yani tedarik zincirinde kesinti yaşanmaması adına etkili bir çözümdür.  Dünya Ekonomik Forumu, Tedarik Zinciri ve Nakliye Endüstrisi Sorumlu Başkanı Margi Van Gogh, Covid-19 krizi boyunca ve hatta ötesinde tedarik sistemleri için görünürlük, izlenebilirlik ve birlikte çalışabilirliğin esas ve acil olduğunu söylüyor.

Tedarik zincirinde şu anki yaşanan problem yeterince iş gücünün olmamasından ileri gelmiyor. Mevcut dengelerin ani bozulması nedeniyle nerelere yatırım yapılması gerektiği konusunda öngörülemeyen kafa karışıklıkları,  dolayısıyla fiyatlarda büyük dengesizlikler yaşanıyor. Süreç boyunca ürünlerin fiyatları arasında çok kısa sürede büyük artışlar ve de düşüşler yaşanıyor. Ayrıca çok acil ihtiyaç duyulan temel malların, dünyanın neresinde olursa olsun bulabilecek ve en çok ihtiyaç duydukları yere yönlendirebilecek bir sistemin şimdi ve sonrası için çok gerekli olduğunu düşünüyorum. Üstelik bunu sağlayabilecek araçlara artık sahibiz. “Bugüne kadar, bir ürünün ticari ekosistemden geçerken dokunduğu her sistemi ve organizasyonu izlemek zordu, ancak artık böyle olmak zorunda değil.” diyerek çözüm için blok zincirleri işaret ediyor, Niall Murphy. (Dünya Ekonomik Forum Teknoloji Lideri)

PricewaterhouseCoopers (PwC) tarafından yapılan ve Gıda Endüstrisi Asya (FIA) tarafından yürütülen çalışmada ise Güneydoğu Asya’nın gıda tedarik zincirinin Covid-19 meselesinden önce bile ciddi bozulma riski altında olduğuna dair kanıtlar ileri sürülmüş. Pandeminin etkisinin hali hazırda var olan zayıflıklarının ön plana çıkmasına sebep olduğundan söz ediliyor.  Bence bu da üzerinde durulması gereken başka bir konu. Bu nedenle bir sonraki yazımda gıda tedarik zincirinde blok zincirleri kullanım alanları üzerinde duracağım.

*Hukuki görüşleri için Av.Ece Ildır’a ve tedarik zinciri hususundaki paylaşımları için bir Dış Ticaret Profesyoneli olan Ferhat Tuncay’a teşekkürlerimle,

Bu makale yatırım tavsiyesi veya önerisi içermemektedir. Her yatırım ve alım satım hareketi risk içerir ve okuyucular karar verirken kendi araştırmalarını yapmalıdır.

btchaber bh logo

Başak Burcu Yiğit

Başak Burcu Yiğit, lisans ve yüksek lisans derecesini İstanbul Üniversitesi, Su Bilimleri Mühendisliği bölümünden aldı. Yüksek lisans derecesi sırasında Kanada'da Vancouver Island University’de döngüsel ekonomi ve sürdürülebilir tarım ile alakalı bir süre eğitim alan Başak; Kanada’dan döndükten sonra akademik çalışmalar yürütmek için Boğaziçi Üniversitesi Sürdürülebilir Kalkınma ve Temiz Üretim Uygulama ve Araştırma Merkezi’nde araştırmacı olarak görev aldı. Aynı dönem Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Çözümleri Ağı- Gençlik oluşumunun Türkiye temsilciliğini yaptı. Ardından yine üniversite bünyesinde Kalkınma Ajansı desteği ile yürütülecek olan Boğaziçi Üniversitesi Yönetim Bilişim Sistemleri Siber Güvenlik Merkezi Projesi'nin koordinatörlüğünü yürüten Başak, bu dönemde bilişim teknolojileri ile yakından ilgilenme fırsatı yakaladı. Bu süreçte blockchain teknoloji ile de tanışan Başak; Bilgi ve İletişim Teknolojisi profesyonellerinin sürdürülebilir kalkınma konusunda yeterince hassas olmadığını düşünüyordu ve blockchainin devrimsel yıkıcı gücünü bu durumu değiştirebilecek bir fırsat olarak gördü. Kendisi birkaç blockchain girişiminde yer almış ve şimdilerde Merkeziyetsiz Finans ile ilgilenmektedir. Profesyonel kariyerinin yanı sıra Temmuz 2018 yılında kadınların blockchain ekosistemindeki varlığını desteklemek amacı ile kurulan Istanbul Blockchain Women Platformu’nun kurucularındandır.
https://www.btchaber.com





Blokzincirin ve kripto paraların, geleceği nasıl değiştireceğini bugünden öğrenin.
btch x banner
btch youtube banner
Bağlantıyı kopyala